‍Musimy zatrzymać ulatujące wspomnienia o dawnych tradycjach, zwyczajach i smakach potraw związanych z podkarpackim Bożym Narodzeniem. O tym jak ważne są takie rzeczy wiedzą doskonale mieszkańcy gminy Świlcza, którzy staropolskie zwyczaje wskrzesili i przenieśli do wirtualnej rzeczywistości.

W sąsiadującej z Rzeszowem gminie Świlcza, życie toczy się spokojnie. Znajdują się tu: przedszkole, szkoła podstawowa, wiekowa parafia i stadion. Gmina otoczona jest lasami i polami, które tworzą sielankową atmosferę. Wsi charakteru dodają lokalne atrakcje, tradycje i liczne wydarzenia kulturalne.

W ubiegłym roku, gmina przystąpiła do projektu „Podkarpacka kultura bez barier”, który realizowany jest przez Podkarpackie Stowarzyszenie dla Aktywnych Rodzin wraz z partnerem z Oslo - Norsensus Mediaforum. W ramach projektu zrealizowano zadanie pn. „Świlczańska kolęda - w zgodzie z tradycją”, które sięgało do dawnych tradycji bożonarodzeniowych, kolęd i potraw.

- Stało się ono pretekstem do rozmów przy rodzinnych stołach. Zaangażowały starszych członków rodzin i pozwoliły nawiązać kontakt międzypokoleniowy – mówi Karolina Starzec, instruktorka w Gminnym Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Świlczy z siedzibą w Trzcianie. - Zdajemy sobie sprawę, że im więcej osób, tym więcej wspomnień. Że każdy pielęgnuje pamięć o innym aspekcie z lat dziecięcych, także w temacie świąt Bożego Narodzenia i że w projekcie nie wyczerpaliśmy do końca tego jakże obszernego tematu.

Jak dodaje, zebrane w ramach projektu wspomnienia starszych mieszkańców gminy miały nie tylko wartość emocjonalną, ale także edukacyjną. - Podobnie dawny obrzęd wigilijny, który wypełniony był symboliką i podkreślał celowość nawet najdrobniejszych elementów - podkreśla Karolina Starzec.

Wykorzystano pasje mieszkańców

Przy realizacji projektu "Podkarpacka kultura bez barier" postanowiono wykorzystać pasje mieszkańców i spore zainteresowanie folklorem, które kultywowane jest tu od lat. Świlcza słynie z kapel ludowych, m.in. kapeli pana Łobody, która nagrywała w Polskim Radiu, zespołu Franciszka Wojcieszka, który grał w 1966 roku w Warszawie na 1000-lecie Państwa Polskiego czy z zespołu państwa Marii i Józefa Dziedziców, który powstał w Trzcianie w 1969 roku i gra do dziś.

Dzięki zaangażowaniu mieszkańców, do projektu zgłosiło się wielu wolontariuszy, którzy przygotowywali elementy składowe projektu - potrawy, spektakl obrzędowy, kolędy. Łącznie nad całością pracowało blisko 80 osób.

- Uzupełnieniem i pamiątką była wydana publikacja, w której połączono wspomnienia, potrawy i kolędy. W ciągłym użytku są także okulary VR, na których mieszkańcy gminy mogą obejrzeć zarejestrowany film z obrzędem wigilijnym - dodaje instruktorka.

Dotknęli wszystkich zmysłów

Film zrealizowano w technologii VR 360, dostępny jest na platformie YouTube. Wystarczy założyć specjalne okulary, żeby przenieść się kilkadziesiąt lat wstecz, do krytej strzechą chaty na podrzeszowskiej wsi i uczestniczyć w obrzędach staropolskiej Wigilii.

- Było to wydarzenie, w którym połączyliśmy nie tylko tradycję i nowoczesność, ale także różne pokolenia i formy ekspresji. Dotknęliśmy naszym projektem wszystkich zmysłów. Słuchu, wzroku, smaku, węchu oraz dotyku. Cieszymy się z takiego pełnego doświadczenia, jakiego byliśmy świadkami – mówi Karolina Starzec.

Efektem projektu jest też wspomniana publikacja „Świlczańska kolęda w zgodzie z tradycją”. Zawiera przepisy na wigilijne potrawy, teksty tradycyjnych kolęd oraz wspomnienia mieszkanek i mieszkańców Świlczy, Trzciany, Dąbrowy i Bratkowic o ich świętach Bożego Narodzenia. Tych, które pozostały lecz co roku bledną, zacierają się i zniekształcają. Można ją obejrzeć pod linkiem: Świlczańska kolęda.

Ze względu na charakterystykę zrealizowanego projektu, który miał związek stricte ze świętami Bożego Narodzenia, obecnie gmina nie prowadzi już działań w tym temacie. - Zamierzamy oczywiście kontynuować rozmowy z mieszkańcami i zbierać od nich wspomnienia, aby w przyszłości wydać kolejny tematyczny folder - zapewnia instruktorka.

Projekt „Podkarpacka Kultura bez Barier” realizowany był w kilku wymiarach jednocześnie, dzięki współpracy władz samorządowych i wolontariuszy, którzy wspierają rozwój kultury, zarządzanie dziedzictwem kulturowym i pozwalają gminom odkrywać wartości kulturowe regionu.

‍